Thông qua các nguồn sử liệu của Việt Nam, chủ yếu Đại Nam thực lục (Tập 1 và Tập 2), Đại Nam liệt truyện (Tập 2),và nguồn sử liệu ghi chép trong thời Pháp thuộc cũng như thời kỳ hiện đại, bài viết trình bày sự tiếp xúc giữa người dân Việt và người phương Tây với cư dân Hỏa Xá, Thuỷ Xá và một số gặp gỡ trực tiếp với Vua Lửa, Vua Nước. Qua mô tả trực tiếp những cuộc tiếp xúc này, bài viết giúp hình dung được không gian sinh sống (khu vực nằm giữa Bản Đôn và Kontum), đời sống vật chất và tín ngưỡng của cư dân Hoả Xá, Thuỷ Xá thời kỳ Đại Việt, kể từ Lê Thánh Tông và sau này là thời kỳ các Chúa Nguyễn, Vua Nguyễn, cho đến thời hiện đại.

Drawing on the Vietnamese historical sources, mainly the Nguyen Annals such as Đai Nam thực lục (The Chronicle of Great Vietnam)- Volume 1 and Volume 2, Đai Nam liệt truyện (Great Vietnam historical stories- Volume 2, and the historical sources recorded during the French colonial period as well as in the modern period, the paper presents the direct contact between the Vietnamese people and Westerners with the residents of Hoa Xa and Thuy Xa and the direct encounter with the King of Fire and the King of Water. By describing these direct meetings, it is possible to imagine the living space (the area between Ban Don and Kontum), the material and religious life of the residents of Hoa Xa and Thuy Xa from Dai Viet period, since Le Thanh Tong reign, through the period of the Nguyen Lords, Nguyen Emperors, until the modern time.